Valideynlərimdən eşitmişdim ki, torpaq da canlıdır, qayğını sevir. Torpağa əyilən hər zaman ucalar.
Mənim öz həyatım bu sözlərin nə qədər doğru olduğunu sübut edir. İlk vaxtlar fermer kimi fəaliyyətə başlayanda çətinliklərim çox oldu. Lakin qarşıma məqsəd qoydum və yorulmaq bilmədən çalışdım. Hal-hazırda İsmayılbəyli kəndində 80 hektar sahədə toxumluq taxıl becərirəm. Qeyd edim ki, nailiyyətlərimiz yüksəkdir. Təkcə ötən il hər hektardan 60-65 sentner birinci reproduksiyalı, 50-55 sentner 2-ci reproduksiyalı taxıl götürmüşük. Bu, orta rəqəmdir, halbuki ayrı-ayrı sahələrdə məhsuldarlıq daha yüksək olub.
Uğurlarımın səbəbi nədir? Buna birmənalı olaraq cavab verərdim: dövlətimizin fermerlərə göstərdiyi qayğı, ölkədə bizim üçün yaradılan şərait. Belə ki, toxumluq taxıl becərən fermerlərə dövlət tərəfindən kvota ilə elit toxum verilir. Mən özüm əsasən “Qobustan” sortu seçirəm. Həm məhsuldardır, həm də becərilməsi zamanı problemlərlə rastlaşmırıq. Texnika sarıdan da çətinliklərimiz yoxdur. Dövlət aqrolizinq yolu ilə əldə etdiyimiz texnikanın qiymətinin müəyyən hissəsini özü ödəyir. Gübrələr pulsuz verilir. Becərdiyimiz məhsula gö-rə subsidiyalar alırıq.
Həm rayonumuzun fermerlərini, həm də ətraf rayonlardan gələnləri yüksək məhsuldar toxumlarla təmin edirik.
Hazırkı dönəmdə, dünya ciddi ərzaq qıtlığı ilə üz-üzə qaldığı bir vaxtda, üzərimizə düşən vəzifənin məsuliyyətini anlayır və hər bir aqrotexniki tədbiri yüksək səviyyədə həyata keçirərək, ölkəmizin taxıl ehtiyatlarının artırılmasına öz töhfəmizi verməyə çalışırıq.
Qeyd edim ki, təkrar əkindən istifadə etməyə başlamışıq. Belə ki, ötən mövsümdə biçindən dərhal sonra 40 sentner sahədə qarğıdalı əkdik və hər hektardan 38 ton yem bitkisi götürüldü. Bu işdə müasir texnologiyalardan və texnikadan istifadə etməklə, təsərrüfatımızın gəlirlərini xeyli artıra bildik. Bu ildən təkrar əkini 50 hektarda aparmağı qərara almışıq. Daha ətraflı »

Son illər Tərtər rayonunda sənaye sahəsi sürətlə inkişaf edir. Rayon iqtisadiyyatının əsas sahələri üzrə ümumi məhsul buraxılışının 7.3 faizi sənaye sahəsinin hesabına formalaşır.
2022-сi ildə rayonda sənaye sahəsində fəaliyyət göstərən təsərrüfat subyektləri tərəfindən istehsal olunmuş mal və xidmətlərin həcmi 2021-ci illə müqayisədə 35.7 faiz artaraq 17206.2 min manat təşkil etmişdir ki, onun da 3440 min manatı və ya 20 faizi qeyri-dövlət sektorunun payına düşür.
Sənaye məhsulunun 546 min manatı və ya 3.2 faizi mədənçıxarma, 7480.4 min manatı və ya 43.5 faizi emal, 7780 min manatı və ya 45.2 faizi elektrik enerjisi, qaz və buxar istehsalı, bölüşdürülməsi və təchizatı, 1399.8 min manatı və ya 8.1 faizi su təchizatı, tullantıların təmizlənməsi və emalı sektorlarında istehsal olunmuşdur. 2021-ci ilə nisbətən emal sənayesi 5.2 dəfə, elektrik enerjisi, qaz və buxar istehsalı, bölüşdürülməsi və təchizatı sahəsi 39 faiz, su təchizatı, tullantıların təmizlənməsi və emalı sahəsi 10.3 faiz artmışdır.
İstehsal olunmuş sənaye məhsullarının böyük əksəriyyəti istehlakçılara göndərilmişdir. Bununla yanaşı, 2023-cü ilin yanvar ayının 1-i vəziyyətinə sənaye müəssisələrinin anbarlarında 3207.6 min manatlıq hazır məhsul qalığı olmuşdur.

Tərtər Rayon Statistika İdarəsi

Azərbaycan Respublikası Dövlət Statistika Komitəsinin statistik işlər haqqında proqramına uyğun olaraq 2023-cü il yanvarın 1-i vəziyyətinə rayon ərazisində heyvanların, quşların və arı ailələrinin tam uçotu aparılmışdır.
Uçotda rayonun bütün kənd təsərrüfatı müəssisə və təşkilatları, eləcə də kənd yerlərində yaşayan fərdi sahibkar, ailə kəndli və ev təsərrüfatlarının hamısı, şəhər və qəsəbələrdə isə yalnız mal-qarası olan ev təsərrüfatları əhatə edilmişdir. Beləliklə, rayon üzrə müxtəlif təşkilati-hüquqi formalı 13877 uçot vahidi sorğuya cəlb olunmuşdur.

Ayrı-ayrı mal-qara növləri üzrə heyvandarlığın baş sayının əvvəlki illə müqayisədə dəyişilməsi aşağıdakı kimi olmuşdur.
İribuynuzlu mal-qara. 2023-cü il yanvarın 1-i vəziyyətinə rayonda 31503 baş iribuynuzlu mal-qara, o cümlədən 13220 baş inək və camış olmuş və onların sayı il ərzin-də müvafiq olararq 4.5 və 4 faiz artmışdır. Iribuynuzlu mal-qaranın sayı 2019-cu il yanvarın 1-nə nisbətən 2983 baş və ya 10.5 faiz, 2020-ci il yanvarın 1-nə 1836 baş və ya 6.2 faiz, 2021-ci il yanvarın 1-nə 2103 baş və ya 7.2 faiz artmışdır.
Sürü dövriyyəsinin təhlili göstərir ki, süd istehsalını artırmaq məqsədilə təsərrüfatlar ana malın sayının artırılmasına daha çox meyllidirlər. Belə ki, son 5 il ərzində inək və camışların sayı 12156 başdan 13220 başa çatmaqla 8.9 faiz artmış, mövcud iribuynuzlu mal-qaranın 42 faizini inək və camışlar, 1646 başı və ya 5.2 faizini düyələr təşkil etmişdir.
Mövcud iribuynuzlu mal-qaranın 31243 baş və ya 99.2 faizini inək naxırı, 260 baş və ya 0.8 faizini camış naxırı təşkil edir.
Rayonda mövcud olan iribuynuzlu mal-qaranınm 97.3 faizi və ya 30658 başı ailə kəndli və ev təsərrüfatlarına, ümumilikdə isə kənd təsərrüfatı müəssisələri də daxil olmaqla 99.8 faizi və ya 31450 başı qeyri-dövlət bölməsinə məxsus olmuşdur.
Qoyun və keçilər. Qoyunçuluq heyvandarlığın mühüm ənənəvi sahələrindəndir. 2023-cü il yanvarın 1-i vəziyyətinə rayonda bütün təsərrüfat kateqoriyaları üzrə 43470 baş qoyun və keçi (o cümlədən 42186 baş qoyun, 1284 baş keçi) mövcud olmuşdur. İl ərzində qoyun və keçilərin sayı 38 baş və ya 0.1 faiz azalmışdır. Daha ətraflı »

Son illərdə ölkəmizdə kənd təsərrüfatı sürətlə inkişaf edərək, qeyri-neft iqtisadiyyatının mühüm sahələrindən birinə çevrilmişdir. Aqrar sektorda həyata keçirilən islahatlar və yeni çağırışlara uyğun strateji hədəflərin müəyyənləşdirilməsi kənd təsərrüfatının davamlı inkişafına əhəmiyyətli təsir göstərmişdir. Bu çərçivədə elektronlaşmanın tətbiqi, dövlət xidmətlərinin optimallaşdırılması, eləcə də səmərəli idarəetmə sisteminin qurulması aqrar sahədə keyfiyyət dəyişikliyini şərtləndirmiş və bu sahənin inkişafı üçün əlverişli imkanlar yaratmışdır.
Aqrar sektorun aparıcı və həlledici sahəsi olan kənd təsərrüfatında aparılmış islahatlar və görülmüş işlər öz bəhrəsini verməkdədir. Belə ki, kənd təsərrüfatının şaxələndirilməsi, spesifik və ixrac yönümlü məhsulların yetişdirilməsi, əkinçiliyin və heyvandarlığın inkişafı istiqamətində atılan addımlar, xüsusən bir sıra ənənəvi sahələrin, məsələn, baramaçılıq, tütünçülük, üzümçülük, pambıqçılıq və bu kimi sahələrin yenidən dirçəldilməsi kənd təsərrüfatının yeni inkişaf mərhələsinə qədəm qoymasına imkan verib.
2022-ci ildə rayonda kənd təsərrüfatı məhsulunun həcmi 98580 min manat olmuş, əvvəlki ilə nisbətən 2.3 faiz artmışdır. Kənd təsərrüfatı məhsulunun 59403.2 min manatı və ya 60.3 faizi bitkiçilik sahəsinin hesabına formalaşmışdır.
Rayon üzrə 2022-ci ilin məhsulu üçün kənd təsərrüfatı bitkilərinin əkin sahəsi 25093.3 hektar olmuşdur. Kənd təsərrüfatı bitkilərinin əkin sahəsi 2021-ci ilə nisbətən 457.3 hektar və ya 1.8 faiz azalmışdır. Əkin sahəsinin 8364.3 hektarını və yaxud 33.3 faizini dənli və dənli paxlalı bitkilər, 5838.1 hektarını və yaxud 23.3 faizini texniki bitkilər, 1375.5 hektarını və yaxud 5.5 faizini kartof, bostan və tərəvəz bitkiləri, 9515.4 hektarını və yaxud 37.9 faizini yem bitkiləri təşkil etmişdir. Daha ətraflı »

4152 ton şəkər çuğunduru istehsal olunub

2022-ci ildə 193,4 hektar sahədə şəkər çuğunduru səpini həyata keçirən rayonumuzun torpaq mülkiyyətçiləri ilkin çəkidə 4152,4 ton məhsul əldə ediblər. Hər hektarın orta məhsuldarlığı 214,7 sentnerdir. Yığılan məhsul İmişli şəkər zavoduna təhvil verilib.
Qeyd edək ki, vacib texniki bitki hesab edilən şəkər çuğundurundan həm şəkər istehsalı üçün, həm də heyvandarlıqda yem kimi istifadə olunur.

11 min 385.1 hektarda payızlıq bitkilər səpilmişdir

Rayonumuzda 15 min 477,2 hektar sahədə payızlıq şum aparılıb, 2023-cü ilin məhsulu üçün 11 min 385,1 hektar sahədə dən və yaşıl yem üçün payızlıq bitkilər səpilib. Səpinlərin 7092,4 hektarı buğda, 4138,7 hektarı dən üçün arpa və 154 hektarı yaşıl yem üçün xəsil arpadır.
Bundan başqa, cari ilin məhsulu üçün 35,1 hektar sahədə baş soğan, 3 hektar sahədə sarımsaq, 904 hektar sahədə təzə yonca əkilib.

Tərtər Rayon Statistika İdarəsi

Tərtər Bölgə Təcrübə Stansiyası – yüksək məhsuldar dənli bitkilərin yetişdirilməsi ünvanı

Hörmətli oxucular, Tərtər Bölgə Təcrübə Stansiyası 1933-cü ildə Gəncə Seleksiya Stansiyasının dənli bitkilər şöbəsi əsasında yaradılmışdır. Burada bütün yaşayış şəraiti yaradıldıqdan sonra (körpələr evi-uşaq bağçası, rus dilində 7-illik məktəb, yaşayış üçün ictimai binalar və s.) Rusiya Federasiyasından kənd təsərrüfatı mütəxəssisləri və başqa obyektlərdə işləmək üçün mütəxəssislər gətirilmişdir. Həmçinin yerli azərbaycanlılar da işə qəbul olu-nurdular.

Bu elmi idarənin əsas məqsədi Azərbaycanda kənd təsərrüfatının yüksəl-dilməsi və yeni dənli bitkilərin növlərinin artırılmasından ibarət olmuşdur. Ən öncə alınan “Arandəni“ bərk buğda sortunun məhsuldarlığı 30-35 sentner idi. Sonra “Şirvandəniz” arpa sortu(məhsuldarlığı 35-40 sentnerdir), “Naxçıvandə-ni” arpa (məhsuldarlıq 35-40 sentner), 1944-cü ildə “Şərq” bərk buğda sortu (məhsuldarlıq 35-40 sentner) olmuşdur. Beləliklə, stansiyada daha yüksək məhsuldar sortların alınması üçün qızğın işlər, elmi axtarışlar aparılırdı.
1988-ci ildə yeni alınan “Mirbəşir-50” bərk buğda sortu 40-45 sentner məhsul verir.
Ölkəmiz müstəqillik əldə etdikdən sonra burada güclü elmi təcrübələr aparılmış və nəticədə taxılçılıqda ən yüksək məhsuldarlığa nail olunmuşdur, hətta 2014-cü ildə “Fatimə” arpa sortu 80-90 sentner məhsul vermişdir.
Bölgə Təcrübə Stansiya-sının elmi fəaliyyəti dövründə burada 50-dən çox bərk və yumşaq buğda, 7 arpa, 1 çovdar, bir tritikali və bir vələmir sortları alınmışdır. Stansiyada yeni dənli bitki sortları alınmaqla yanaşı, eyni zamanda yeni alimlər də yetişdirilib. Bu alimlər sırasında yerli tərtərlilər də vardır. Bəyiş Mirzəyev, Abdulla Abdullayev, Əjdər Sarıyev, Şirin Sarıyev, Fərman Qurbanov, Faiq Məmmədov, Mehman Babayev. Bu alimlər ayrı-ayrı vaxtlarda stansiyada direktor işləyiblər. Hal-hazırda stansiyaya yeni təyin olunmuş direktor Rəşad Familzadə ilk öncə iş rejiminə riayət etmək, məsuliyyətli olmaq, iş vaxtından səmərəli istifadə etmək, səliqə-səhman yaratmaqla qəsəbədə canlanmaya səbəb olmuşdur. İdarə ətrafindakı parkda, meşə zolağında ağacların budanması, gövdələrinin əhənglə ağardılması, yeni parkın salınması, idarə ətrafının və yolların təmiz saxlanılması qəsəbədə rəğbətlə qarşılanıb. Təsərrüfatın hər yerində canlanma gözəçarpandır. Daha ətraflı »

Baramaçılıq kənd təsərrüfatının gəlirli sahələrindən biridir. Tərtərlilərin bu sahədə zəngin təcrübəsi var. Belə ki, sovet dönəmində kəndlərimizin hamısında ipəkqurdu saxlanılır, yüksək nəticələr qazanılırdı.
Lakin müstəqilliyimizin ilk illərində bu sahə tədricən unudulmağa başladı. Səbəb isə Birinci Qarabağ müharibəsi dövründə infrastrukturun dağıdılması, qazın, elektrik enerjisinin ol-maması səbəbindən çəkil ağaclarının doğranıb yandırılması olmuşdu.
Baramaçılığı inkişaf etdirmək üçün ilk növbədə yenidən onun yem bazasını yaratmaq lazım idi.
Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyevin müvafiq Sərəncamı ilə təsdiq olunmuş “Azərbaycan Respublikasında baramaçılığın və ipəkçiliyin inkişafına dair 2018–2025-ci illər üçün Dövlət Proqramı”na uyğun olaraq baramaçılığın yem bazasının genişləndirilməsi məqsədi ilə Tərtər rayonunda yeni tut bağlarının salınması işlərinə başlanılmışdı və hal-hazırda bu işlər davam etdirilir.
Bölgü əsasında fermer təsərrüfatlarına, barama istehsalçılarına əvəzsiz olaraq tut tingləri paylanılır. Ting əkiləcək sahələrə əvvəlcədən aqrotexniki qulluq göstərilir. Tinglərin əkinində mütəxəssislər yaxından iştirak edir. Tut bağlarının uzunmüddətli yetişdirilməsi üçün dayanıqlı su təminatı nəzərdə tutulub.
Rayondakı mövcud və yeni əkilən tut ağacları, əhalinin baramaçılıq sahəsindəki təcrübəsi, həmçinin bu sahənin gəlirli olması barama istehsalını ildən-ilə artırmağa imkan verir. Daha ətraflı »

2022-ci ilin yanvar-sentyabr aylarında Tərtər rayonunda iqtisadiyyatın əsas sahələri üzrə istehsal olunmuş məhsul və xidmətlərin ümumi həcmi 172 milyon 285 min manat təşkil etmişdir ki, bu da ötən ilin müvafiq dövrünə nisbətən 18 faiz çoxdur. Məhsul və xidmətlərin 73.5 faizi istehsal sahələrinin, 26.5 faizi xidmət sahələrinin payına düşmüşdür.
2022-ci ilin yanvar-sentyabr aylarında 12802.8 min manatlıq və ya ümumi məhsulun 7.4 faizi qədər sənaye sektorunda, 79681.9 min manatlıq (46.3%) kənd təsərrüfatı sahəsində, 34080 min manatlıq (19.8%) tikinti-quraşdırma işləri yerinə yetirilmiş, 43495 min manatlıq (25.2%) ticarət və xidmət sahəsində, 1553.4 min manatlıq (0.9%) nəqliyyat və anbar təsərrüfatı sahəsində, 671.9 min manatlıq (0.4%) informasıya və rabitə sahələrində məhsul və xidmətlər istehsal olunmuşdur.
Sənaye istehsalı 55.3 faiz, kənd təsərrüfatı istehsalı 1.5 faiz, tikinti-quraşdırma iş-ləri 2.1 dəfə, nəqliyyat xidmətləri 41.7 faiz, informasiya və rabitə xidmətləri 7.2 faiz artmışdır.

Tərtər Rayon
Statistika İdarəsi

Tərtər rayonunun iqtisadiyyatının əsasını təşkil edən kənd təsərrüfatının əsas sahələrindən olan heyvandarlıq məhsullarının istehsalı ilbəil artır.
2022-ci il oktyabr ayının 1-nə Tərtər rayonunda 30699 baş qaramal, 44636 baş qoyun və keçi olub. İribuynuzlu mal-qaranın sayı əvvəlki ilin müvafiq dövrünə nisbətən 3.8 faiz və ya 1136 baş artmışdır. 2021-ci ilin 9 ayında rayonda bütün təsərrüfat kateqoriyaları üzrə diri çəkidə 2684 ton ət, 17689.8 ton süd, 11050 min ədəd yumurta və 88.4 ton yun istehsal edilib. 2021-ci ilin eyni dövrü ilə müqayisədə ət istehsalı 0.7 faiz, süd is-tehsalı 2.5 faiz artmışdır. Heyvandarlıq məhsullarının istehsalının artmasında heyvanların baş sayının artması ilə yanaşı, cins tərkibinin yaxşılaşdırılması da mühüm rol oynayır. Rayonda heyvandarlıq məhsulları istehsalının intensiv artmasına zəmin yaradan cins maldarlığın inkişafı üçün heyvanların süni mayalanması uğurla davam etdirilir. 2022-ci ilin 9 ayında 2115 baş inək və düyə süni yolla mayalandırılıb, 1032 baş cinsi yaxşılaşdırılmış buzov alınıb. Mayalanma zamanı əsasən “Holştein-friz” və “Simmental” cinslərdən olan buğaların toxumlarından istifadə edilir.

Tərtər Rayon Statistika İdarəsi

Ürəkaçan nəticələr arzulayırıq

Pambıq yığımının başlamasına sayılı günlər qalıb. Cari ildə havaların quraq keçməsi bu sahədə bir sıra çətinliklər ya-ratsa da, fermerlərimiz bütün imkanlarını maksimum səfərbər edərək, bol məhsul yetişdirmişlər.
Tərtər rayon Aqrar İnkişaf Mərkəzinin bitkiçilik sektorunun müdiri Arif Behbudovun verdiyi məlumata görə, 2022-ci ilin məhsulu üçün 3440 hektar ərazidə pambıq becərilməsi məqsədilə 1087 nəfər istehsalçı ilə müqavilələr bağlanıb.
Qeyd olunmalıdır ki, Tərtər rayonu bir neçə ildir ki, pambıqçılıqda hər hektarın məhsuldarlığına görə ölkə üzrə bi-rincilər sırasındadır. Ötən il isə bu rəqəm 31,8 sentner təşkil edib. Ayrı-ayrı fermerlər – Fazil Vəliyev, Miri Rzayev, İlkin Qurbanov pambıqçılıqda yüksək göstəricilərə nail olaraq, hər hektar sahədən 45-50 sentner məhsul götürmüşlər.
Cari ildə həm iqtisadi çətinliklərə, xüsusən də Rusiya-Ukrayna müharibəsi nəticəsində dünya nizamının pozulmasına, gübrə çatışmazlığına, həm də iqlim dəyişikliklərinə baxmayaraq, fermerlərimiz gecəni gündüzə qatıb, yaxşı məhsul becəriblər.
Azad olunmuş Suqovuşan Su Anbarından suyun gəlməsi də bu işdə onlara kömək olub.
Qarşıdakı günlərdə pambıqçılıqda ən mühüm mərhələ olan yığım başlayacaq. İndi bütün təsərrüfatlarda mövcud texnika bir daha nəzərdən keçirilir, son təmir işləri aparılır.
Pambıq təhvil veriləcək məntəqələrdə də hazırlıq işlərinin qızğın çağıdır.
Vaxtıilə sovetlər dönəmində “ağ qızıl” adlandırdığımız bu texniki bitkinin becərilib hasilə gəlməsi olduqca çətin və çox zəhmət tələb edən bir prosesdir. Lakin nəticələr uğurlu olanda, zəhmət bəhrə verəndə çətinliklər arxada qalmış olur.
Odur ki, hər birinizə yaxşı nəticələr, bol ruzi, ailə büdcənizin möhkəmləndirilməsini arzulayırıq, əziz fermerlər.

Svetlana Bağırova