Satqınlığın anatomiyası
Hələ də öz doğma adlarına qayıtmayan ərazilərimiz var.
1935-ci ildən bu yana nəzər salsaq görərik ki, Aykakan Sovetakan Sosialistakan Anrapetutyun Ali Sovetinin 3 yanvar 1935-ci il tarixli fərmanı ilə nə qədər kəndin adı tarixdən silinmiş, erməniləşdirilmişdir.
| Doğma adı | Yeni ögey adı | Hansı rayonda |
| Siçanlı
Metis qaraqoyun Ağkilsə Hacıqara Qırxbulaq Türkmənli Davalı Goranlı Əliqırıx Qarakilsə Hacı Bayram Oktemberyan Molla Bayazid Oktemberyan Düzkənd Sultanbəy Kosaməmməd Avdalağalı Qızıltemir Əskipara Göytur Exeqnadzor Kərpicli Keşişkənd Çatqıran Boğazkəsən Qarakilsə Keşişkənd
Kamışqut Hacı Nəzər Göykilsə Qızılkilsə Qoturbulaq Qarakilsə Türkmənli Arıxvəli Molla Göycə Paşakənd Tamcırlı Hacılar Kəpənək İmanşalı Haçakilsə Sərdərabad Oktemberyan Şirabad Əlili Bozdoğan Kərimart Oktemberyan Zorba Keşişverən Çubuxlu Həsənkənd Şıxhacı Qaranlıq dərə |
Avtona
Azizlu Azat Aygeşat Akunt Apaqa Ararat Arşalyus Astxadzor Axurik Baqaran
Bambakaşat
Baroj Barteruni Batikyan Vaqaşen Voskevaz Bosketas Ketap
Gexadir Gexarod Gexaşen Dzorokap Dzoraşen Exeqnadzor
Exeknut Kamo Kaputan Karmravan Katnaxtor Kirovakan Dusaguh Mantaj Maralik Marmarik Mravyan İrqastan Musaelyan Mxçyan Naqapetavai Oktember
Parakar Salvard Sarakan Sovetakan
Sorik Urtsalanc Tsovaguh Şatin Şkarşik Lusadzor |
Talin
Vardenis
Eçmiədzin Vardenis Eçmiədzin Ararat Eçmiədzin Martuni Axuryan
Talin Əzizbəyov Kamo Martuni Aştarak Talin
Abovyan Araqats Abovyan Ani Quvasyan
Quqark Axuryan Abovyan Qukasyan Stepanavan Ararat Eçmiədzin Artik Ani Razdan Abarar Eçmiədzin Axuryan Artaşat Artik
Eçmiədzin Sisyan Ani
Talin Ararat Sevan Exeqnadzor Talin İcevan |
| 4 yanvar 1938-ci ildə dəyişilən adlar: | ||
| Camışlı
Kürdüklü Oktemberyan Qızılqoç Əfəndi Güləli Qaraçanta |
Alaqaz
Armavir
Qukasyan Noraşen Aygedzor Əzizbəyov |
Araqats
Qukasyan Kalinin Meqri Amasiya |
| 4 may 1939-cu il tarixli fərmanla dəyişdirilib: | ||
| Qarakilsə
Məliklər Vəligah |
Axurik
Spandaryan Teaxqavan |
Razdan
Artik Şəmşəddin |
| 1 iyun 1940-cı il tarixli fərmanla dəyişdirilib: | ||
| Səmadərviş
Heydərbəy |
Çknax
Sverdlov |
Abaran
Stepanavan |
| Doğma adı | Yeni ögey adı | Hansı rayonda |
| İmirxan
Goran Oktemberyan Axtaxana Kəsməli Cənnətli Soyuqyutlu |
Saratak
Nor Kesaria
Dzorastan Getapi Lancazat Sarnaxpur |
Artik
Kafan Artik İcevan Ani |
| 2 mart 1940-cı il tarixli fərmanla: | ||
| Qarakilsə
Kərimkənd Qonaxqıran Təpərli |
Sisyan
Tsaxkaşen Şirak Atsik |
Sisyan
Kamo Axuryan Axuryan |
| 20 avqust 1945-ci il tarixli fərmanla: | ||
| Çıxdamlı
Ağbaş Güləşər Bitlicə Uğurbəyli Mehrablı Becazlı Toxanşalı Gödəkli Zöhrablı Arpavar |
Azatavan
Arevşaq Bambakavan Bartsraşen Berkanuş Vardaşen Vostan Masis Mrqavan Mrqanuş Nşavan |
Artaşat
Artaşat Artaşat Artaşat Artaşat Artaşat Artaşat Artaşat Artaşat Artaşat Artaşat |
Əslində 1945-ci ildə adı dəyişdirilən bu 12 Azərbaycan kəndi uludan-uluya Azərbaycan torpağı olan Kəmərli rayonuna məxsus idi.
20 avqust 1945-ci il tarixdə isə hələ də Kəmərli rayonu qalırdı. Əvvəlcə Kəmərli rayonunun kəndlərinin adlarını dəyişdilər. 4 sentyabr 1945-ci il tarixdə isə Kəmərli rayonunun adı rəsmən də-yişdirilib Artaşat adlandırıldı.
| Topadolax
Çıxdamlı Haçasu Çolaxan Dəyərli Çıraxlı Ağkilsə Yasaul Kəpənək Qarakilsə |
Arevik
Azatavan Haçacur Beniamin Getg Carat Kraşen Ovuni Ovit Azatan |
Axuryan
Artaşat Axuryan Axuryan Axuryan Axuryan Axuryan Axuryan Axuryan Axuryan |
Axuryan rayonunda adları dəyişdirilən qədim Azərbaycan yurdları isə əslində Düzkənd rayonuna məxsusdur.
| Yenə həmin tarixli fərmanla:
|
||
| Gözəldərə
Kəsikbaş Ağzıbir |
Vardenik
Lernakert Lçap |
Martuni
Martuni Kamo |
| 4 aprel 1946-cı il tarixli fərmanla:
|
||
| Reyhanlı
Qaracoran Ocaqqulu Ağca arx Oktemberyan Əlibəyli Cəfərabad Oktemberyan Yenikənd Aydanlı Eçmiədzin İnəkli Qaçarlı Oktemberyan Armutlu Oktemberyan Aylanlı Eçmiədzin |
Ayqavan
Aragux Arapı Arevik
Atarbekyan Getaşen
Qorovan Lenuqts
Masis Mrqaşat
Tandzut
Tsaxkunk |
Ararat
Aştarak Axuryan
Eçmiədzin
Ararat
Masis
|
| 26 aprel tarixli fərmanla
|
||
| İlxıyabı
Ocaqqulu Qaltaxçı Qanlıca Çirçir Dirəklər Qaçağan Qanlıca Ağbulaq Ördəkli Qaraməmməd Göy yoxuş Molla Musa Goran Əfəndi Samurlu Qaraboya Şahruz |
Ayqabate
Arapi Artaqyux Vaqramaberd Varser Karput Lemavan Marmaşen Lusaxpur Lçaşen Meqraşat Saralanc Voskeask Qoqoran Karadzor Sarapat Xnkoyan Geqamavan |
Axuryan
Axuryan Spitak Exeqadzor Sevan Axuryan Spitak Axuryan Spitak Sevan Amasiya Spitak Axuryan Spitak Spitak Qukasyan Spitak Sevan |
| 3 mart tarixli fərmanla
|
||
| Bazarcıq
Mirəqala Gözəldərə Qarabulaq Məlikkənd Kəmərli Danagirməz Saçlı Qırxdəyirman Hacı Xəlil |
Arai
Vardenut Gexardzor Eridcatap Melikgüx Metsamor Naqavan Noraşen Xınaberd Tsakasvit
|
Abaran
Abaran Araqats Abaran Araqats Eçmiədzin Abaran Abaran Araqats Araqats |
| 12 avqust tarixli fərmanla:
|
||
| Gödəkbulaq
Zağalı |
Karçaxpur
Tsovak |
Vardenis
Vardenis |
| 10 avqust tarixli fərmanla:
|
||
| Əyyar
Arpa Qurdqulax Başkənd Yengəcə Ortakənd Saybalı |
Aqaraxadzor
Areni Boloraberd Vernaşen Qanzak Qladzor Sarnakunk |
Exeqnadzor
Exeqnadzor Exeqnadzor Exeqnadzor Exeqnadzor Exeqnadzor Kamo |
| 12 noyabr tarixli fərmanla:
|
||
| Ağcaqala
Adıyaman Qaraqula Ciftəli Eşil Qırmızılı Qurdbulaq Bozyoxuş Qaraqoymaz Şiştəpə Almalı Susuz |
Baxmaberd
Qarnovit Qetap Zuyqaxpur Kakavadzor Karmraşen Krasar Musaelyan Sasunaşen Sepasar Mets Xidzorut Tsamakasar |
Talin
Talin Talin Qukasyan Talin Talin Qukasyan Qukasyan Talin Qukasyan Əzizbəyov Talin |
| 3 fevral tarixli fərmanla dəyişdirilən adlar:
|
||
| Qapalı
Daşqala Saanverdi |
Quanagüh
Karabard Lasaxpur |
Ani
Ani Ani |
| 10 fevral tarixli fərmanla dəyişdirilən adlar:
|
||
| Evcilər
Uzunoba Dədəqışlaq Şaqqalı İydəli |
Arazap
Arqavand Axurik Vaaqin Puşatavan |
Oktemberyan
Ararat Razdan Quqark Oktemberyan |
| 1948-ci il müxtəlif tarixli fərmanlarla:
|
||
| Ağ kənd
Ağcaqışlaq Qaraqala Qolqat Babakişi Şirvancıq Sarıbaş Taliboğlu Kolagirən Qəzənfər Qaranlıq Çanaxçı
|
Aşotavan
Qetazat Sevaberd Texanist Axavnadzor Lemakert Aykasar Lusakert Antaramut Araqats Dusaguh Sovetaşen |
Sisyan
Artaşat Abovyan Artik Razdan Artik Artik Artik Quqark Abaran Abaran Ararat |
| 1949-cu il müxtəlif tarixli fərmanlarla:
|
||
| Qutqum
Zivə Misxana İnəkli Göyümbət Torpaqqala Başnalı |
Texanuş
David-bek Ankavan Antarut Qexanist Xnaberd Baqramyan |
Qafan
Qafan Razdan Aştarak Masis Artaşat Artaşat |
Əsrin birinci yarısında Aykakanın indiki ərazi bölgüsünə vaxtilə ədalətsiz despot prinsipi ilə salınan Azərbaycan ərazilərinin adlarının dəyişdirilməsi heç də eləbeləcə quru ad naminə deyildi.
1947-51-ci illərdə azərbaycanlıların öz doğma yurd-yuvalarından zorakı deportasiyasının səbəbini pər-dələyən vasitə idi.
İrəvanda(Yerevan) əsrin əvvəllərində, Sov.İKP Baş katibi M.S. Qorbaçovun xatırlatdığı kimi, 43% azərbaycanlı vardısa, indi bir faiz də qalmayıb.
1950-ci ildə müxtəlif tarixli fərmanlarla daha 13 rayonda 22 azərbaycanlı kəndinin adı erməniləşdirilmişdir.
1957-ci ildə müxtəlif tarixi fərmanlarla 5, 25 may 1967-ci il tarixli fərmanla 10, 21 oktyabr 1967-ci il tarixli fərmanla 6 kəndin adı dəyişdirilmişdir.
1968-70-ci illərdə əlavə olaraq daha 20 kəndin adı dəyişdirilmişdir.
Ermənistanın birinci prezidenti Levon Ter Petrosiyanın 9 aprel 1991-ci il tarixli fərmanı ilə son 91 azərbaycanlı kəndinin də adı dəyişdirilərək erməniləşdirildi. Bununla da azərbaycanca olan məkan adlarının soyqırımı bütünlüklə başa çatdı.
Durğunluq illəri deyilən dövrdə milli münasibətlərə o qədər də həssaslıqla yanaşılmadığı ərəfələrdə Hayıstanda Azərbaycan torpaqlarının paylaşdırılması kampaniyası tam başa çatdırıldıqdan sonra yavaş-yavaş Azərbaycanın içərilərinə daxil olmağa başladılar. Müxtəlif vaxtlarda rəhbərlərimizin qeyri-prinsipial və olduqca liberal mövqeyi, xalqla hesablaşmadan özbaşına qərar çıxarmaqları nəticəsində bir sıra yerlərimizin alınıb ermənilərə verilməsi millətçilərin əlinə fürsət verdi və keçən əsrin əvvəllərindən başlanan Dağlıq Qarabağ münaqişəsinə gətirib çıxardı.